Αναζητώντας το λαϊκό πολιτισμό : Ψαρογιάννης

Γράφει ο Κωστής Μουδάτσος…

Ο Γιάννης Ξυλούρης ή Ψαρογιάννης είναι ανήσυχο και συνθετικό πνεύμα. Λειτουργεί δημιουργικά στις προσεγγίσεις του δίνοντας προσωπικό ήχο, ύφος και χρώμα. Απεχθάνεται τις σχολαστικές αντιγραφές και τις αποστεωμένες απομιμήσεις. Ψάχνει τις πηγές έμπνευσης που γέννησαν το πρωτογενές έργο και χρησιμοποιεί τον εαυτό του σαν μέσο αναγέννησης του μουσικού υλικού. Στις συνθέσεις αλλά και στις διασκευές του μας χαρίζει σύγχρονες και πρωτότυπες εκτελέσεις τραγουδιών που έχουν χαρακτηρίσει τη ζωή της Κρήτης.

Ο Γιάννης Ξυλούρης ξεκίνησε παρέα με τον Νίκο Ξυλούρη στα μέσα της δεκαετίας του 50. Μαζί πορεύτηκαν τα δύσκολα χρόνια προκαλώντας καινοτόμες ρήξεις για να μας χαρίσουν αξεπέραστες επιτυχίες. Από τα λαϊκά γλέντια και τις παρέες στα Ανώγεια κατέβηκαν στο Ηράκλειο φέρνοντας μαζί τους την ξεχασμένη λύρα και το λαούτο.

Έπαιξαν τα τραγούδια του τόπου μας κόντρα στις ξενόφερτες μόδες της εποχής. Ξαναέβαλαν στα πικραμένα χείλη, εκείνων που αναζητούσαν την ελπίδα και το όνειρο της ζωής, τα ριζίτικα , τον Ερωτόκριτο ,τους σκοπούς με τη μελωδία της λύρας που ήταν εξοστρακισμένοι από το Μεγάλο Κάστρο.

Σαν πήγαιναν να ξεκουραστούν είχαν για κρεβάτι δυο ράντσα και μια βαλίτσα για τραπέζι. Κι όμως από την Κρήτη ξεκίνησαν για να κατακτήσουν τις ψυχές των λαϊκών ανθρώπων και των φοιτητών της Ελλάδας, χωρίς ποτέ να εντυπωσιαστούν από τα χρήματα και τα φώτα της δημοσιότητας.

Από τις μπουάτ της Πλάκας στις μεγάλες συναυλίες στα γήπεδα και στις πιο φημισμένες αίθουσες σε όλο τον κόσμο. Από το Λονδίνο και το the Royal Albert Hall ή την Νέα Υόρκη , το Παρίσι μέχρι την Γερμανία …

Ο Ψαρονίκος έγινε το σύμβολο του ελληνικού λαού που πάλευε ενάντια στη χούντα και τον φασισμό. Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 ο Νίκος κέρδισε το περιζήτητο βραβείο της Γαλλικής Ακαδημίας«Charles Cros» για την ερμηνεία του στα ριζίτικα τραγούδια ενώ το 1966 μαζί με τον Γιάννη είχαν κερδίσει το πρώτο βραβείο σε διεθνή διαγωνισμό στο Σαν Ρέμο παρουσιάζοντας «το κρητικό συρτάκι». Σαν λαϊκοί καλλιτέχνες πρωτοστάτησαν στα μουσικά κινήματα της χώρας ανεβάζοντας ψηλά την κατατρεγμένη μουσική της Κρήτης.

Ήξεραν κι οι δυο ότι οι ζωντανές παραδόσεις δίνουν δυνατότητες για νέα πράγματα. Δεν μπήκαν σε καλούπια αλλά συνδύασαν το φως του νησιού με παντρέματα από άλλες παραδόσεις και τη σύγχρονη μουσική. Γι αυτό άνοιξαν τις δικές τους λεωφόρους..

Ο Ψαρονίκος με τον Ψαρογιάννη έδωσαν νέους ήχους ενώ με ότι κι αν καταπιανόταν το χαρακτήριζαν με μια αυθεντικότητα που δεν είχε ουδεμία σχέση με τις στείρες απομιμήσεις. Αποτέλεσαν μια από τις δημιουργικότατες κι εκπληκτικότερες ζυγιές, που υπηρέτησαν την λαϊκή μουσική της πατρίδας μας.

Χρησιμοποιούσαν τον εαυτό τους σαν μέσο αναγέννησης του πρωτογενούς υλικού. Διέθεταν το σπάνιο χάρισμα να ξαναγεννάνε ότι έπαιζαν και ότι τραγουδούσαν, χωρίς να επαναλαμβάνονται. Αφομοίωναν την ουσία και την χρησιμοποιούσαν με δημιουργικό τρόπο σαν δυνατές καλλιτεχνικές προσωπικότητες που είναι. Με τον Νίκο Ξυλούρη ήταν αχώριστη παρέα μέχρι που ο χαρισματικός τροβαδούρος έφυγε για το μακρινό ταξίδι.

Ο Ψαρογιάννης συνέχισε την πορεία του δημιουργώντας ένα έργο πρωτοφανές σε όγκο και ποιότητα. Αποτελεί σημείο αναφοράς για τους καλλιτέχνες, για τους εραστές του λαούτου αλλά και γενικότερα για όσους αγαπούν τη μουσική.

Στην καριέρα του συνεργάστηκε με σπουδαίους συνθέτες της ελληνικής λαϊκής μουσικής, τις δεκαετίες του ‘60 και του ’70. Συμμετείχε στα κινήματα που καθόρισαν τα πράγματα της μουσικής στη χώρα μας. Άριστος δεξιοτέχνης με μοναδικές ικανότητες στα μουσικά όργανα διαθέτει μια άνετη φωνή, κατέχοντας σπάνιες τεχνικές και θεωρητικές γνώσεις .

Δεν παίζει μόνο λαούτο αλλά και λύρα και μαντολίνο. Όμως στο έργο και στην τέχνη του το λαούτο έχει το δικό του λόγο. Προκαλεί έντονες συγκινήσεις και οδηγεί σε ατελείωτα ταξίδια τους φίλους της μουσικής. Είναι δεξιοτέχνης που ξεφεύγει από τα συνηθισμένα όρια.

Οι μελωδίες και τα τραγούδια του έχουν τις ρίζες τους στα χρόνια που ο νους των λαϊκών ανθρώπων δημιουργούσε ακοίμητος. Από τις μελωδίες των ανωνύμων δημιουργών περνούν στις δικές του συνθέσεις. Οι ζωντανές ηχογραφήσεις έχουν τις δικές τους ιδιαιτερότητες.

Δείχνουν την άμεση επικοινωνία με τους ακροατές και την κατανυχτική ατμόσφαιρα που ζούσαν όλοι μαζί, είτε στους μικρούς αλλά ζεστούς χώρους, στα δημοτικά κηποθέατρα ή σε χώρους σε αρχαία κάστρα η σε γλέντια κι άλλες εκδηλώσεις. Ο καλλιτέχνης δίνει την ψυχή του και η ζωντανή εκτέλεση δίνει την ευκαιρία να απολαμβάνομε σπάνιες στιγμές ευφορίας και υψηλής αισθητικής. Ο Ψαρογιάννης μας προσφέρει τραγούδια που αρμηνεύουν να αγαπούμε τη γης ,τις κοπελιές και το μεθύσι της ζωής.

Μας οδηγούν να στήνομε χορό για να ξεστουμπώνει ο νους ο κατεργάρης και να παίρνει φωτιά η πλανεύτρα η καρδιά..

Το πείραμα με τον ανιψιό του ,τον Ψαρογιώργη, που έπαιζαν δυο λαούτα, είναι φοβερά δύσκολο. Δυο λαούτα να αποτελούν μια ορχήστρα και να έχουν τέτοιου επιπέδου υψηλή επικοινωνία μεταξύ τους αλλά και με το κοινό, φάνταζε ακατόρθωτο κι όμως το κατάφεραν με μοναδικό τρόπο. Στον Ερωτόκριτο ,που είχα την ευκαιρία να δουλέψομε παρέα, ο Γιάννης Ξυλούρης, μας ταξιδεύει στα μυρωμένα λιβάδια της αναγεννησιακής εποχής, που οι αισθήσεις στήνουν τρελούς χορούς …

Συνεργάστηκε με νέους μουσικούς όπως είναι οι Χαϊνηδες, ο Νίκος ο Γκρας, η Λευτερία Ξυλούρη. Μνημειώδης είναι και η εικοσαετής και πλέον συνεργασία του ,τόσο στην δισκογραφία όσο και σε ζωντανές εμφανίσεις, με τον Κώστα Μουντάκη.

Δημιούργησαν ένα δίδυμο που αποτελεί σημείο αναφοράς για μυημένους και απλούς φίλους της μουσικής. Ο Γιάννης βοήθησε τον Μουντάκη στο ξεκίνημα της διδασκαλίας της Κρητικής μουσικής στα Ωδεία και συνέχιζε μέχρι πρότινος παραδίνοντας μαθήματα εκμάθησης λύρας, λαούτου και μαντολίνου στο Ωδείο του Δήμου Ηρακλείου και στο Μουσείο Λαϊκών Οργάνων, στην Πλάκα της Αθήνας.

Αντλεί στίχους από τους λαϊκούς θησαυρούς , από παλαιές εκδόσεις σπανίων λαογραφικών συλλογών όπως είναι εκείνη της Μαρίας Λιουδάκη, του Κριαρά ή του Αντ.Γιανναράκη καθώς και από την συνεργασία με λαϊκούς ποιητές όπως είναι ο Μίχαλος Σταυρακάκης ή Νιδιώτης ή ο Πέτρος Καλομοίρης κ.α.

Στην προσπάθεια του τον βοήθησε και ο σκηνοθέτης και στιχουργός Ερρίκος Θαλασσινός κ.α. Μπορεί να κάθεται με τις ώρες και να απαγγέλει στίχους από την Οδύσσεια του Καζαντζάκη, τον Ερωτόκριτο ή την Ερωφίλη η ποιήματα των Ρίτσου, Σεφέρη, Τίτου Πατρίκιου ,Βάρναλη, Ελύτη κ.α.

Το κρασί της τέχνης του Γιάννη όσο παλιώνει γίνεται πιο αρωματικό και πιο μεθυστικό.

Πηγή :mesogios.gr