Κωστής Φραγκούλης – Πέθανε ακριβώς στα εκατό του χρόνια

ΚΩΣΤΗΣ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗΣ

Αφιέρωμα …Κωστής Φραγκούλης   πέθανε ακριβώς στα εκατό του χρόνια 1905 – 2005 .

Ο Κωστής Φραγκούλης ή ΑΝΤΑΙΟΣ (το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο)
Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών

Όντε τη δω την όμορφη,μέσα στην αγκαλιά μου
αν είμαι κι εκατό χρονώ,κουλουμουντρά η καρδιά μου

Ο Κωστής Φραγκούλης γεννήθηκε στη Λάστρο Σητείας το 1905 και πέθανε ακριβώς στα εκατό του χρόνια στίς, 11/2/2005 .
Από τη Λάστρο Σητείας έφυγε σε ηλικία 16 χρονών, σε αναζήτηση καλύτερης τύχης και κατέληξε στο Μεγάλο μας Κάστρο, όπου από μια καθαρή σύμπτωση επέλεξε το επάγγελμα του τυπογράφου.

Το τυπογραφείο για τον Κωστή Φραγκούλη υπήρξε μεγάλο σχολείο. Όπως λέει ο ίδιος χαρακτηριστικά στο περίφημο αυτοβιογραφικό του ποίημα που σφαλίζει το 2ο βιβλίο από τα “ΔΙΦΟΡΑ”:

Έτσι στο συνθετήριο ψηφίο ντο ψηφίο
ήμαθα πέντε γράμματα σα ναμουν σε σχολείο.

Ταυτόχρονα με την τυπογραφική τέχνη, άρχισαν και οι πρώτες λογοτεχνικές του ανησυχίες. Ξεκίνησε λοιπόν μ’ ένα είδος χρονογραφήματος στην τοπική εφημερίδα, “Ίδη” που εντυπωσίασε το αναγνωστικό κοινό με το δροσερό και παιγνιώδες ύφος του.

Στα 25 του χρόνια βρέθηκε στην Αθήνα, εργαζόμενος πάντα ως τυπογράφος κι εκεί εξέδωσε την πρώτη ποιητική του συλλογή “Μ’ ανοιχτά φτερά”.

Στο μεταξύ, συνταραχτικά γεγονότα που συγκλόνισαν τη χώρα μας, παρέσυραν στη δίνη τους τον ποιητή. Έτσι το 1940-41 βρέθηκε στο Αλβανικό μέτωπο να υπερασπίζεται την πατρίδα.

Μετά την Γερμανική εισβολή στην Κρήτη, επανήλθε στη γενέθλια γη, την αγαπημένη του Λάστρο, έγγαμος πια με ένα παιδί, όπου έζησε όλα τα χρόνια της μαύρης κατοχής.

Ύστερα από την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Ηράκλειο και εξακολούθησε να ασκεί ευδοκίμως το επάγγελμα του τυπογράφου. Αργότερα απέκτησε ιδιόκτητο τυπογραφείο με τη φίρμα “Ανταίος” ενώ παράλληλα ασχολήθηκε συστηματικά με τη δημοσιογραφία, γράφοντας το αγαπημένο του χρονογράφημα.

Στην εφημερίδα “ΠΑΤΡΙΣ” επί 35 συναπτά έτη έγραφε καθημερινά τη στήλη του χρονογραφήματος, με τον τίτλο “Λόγοι και αντίλογοι” και με το ψευδώνυμο “Ανταίος”.

Η στήλη δε αυτή απέκτησε το φανατικότερο αναγνωστικό κοινό και σημείωσε τη μεγαλύτερη επιτυχία στα χρονικά της τοπικής δημοσιογραφίας.

Από το 1985 καθιέρωσε τις ραδιοφωνικές εκπομπές, οι οποίες μεταδίδονταν ανελλιπώς δύο φορές την εβδομάδα μέχρι και πέρυσι ακόμα και γνώρισαν εξαιρετική επιτυχία, πρωτοφανή στα ερτζιανά.

Το τυπογραφείο έφερε πολύ κοντά τον Κ. Φραγκούλη στους κύκλους των λογίων, πράγμα που είχε μεγάλη επίδραση στην περαιτέρω πορεία του. Το τυπογραφείο του έγινε το εντευκτήριο των διανοουμένων της εποχής κι αυτή η επαφή ήταν καθοριστική για κείνον. Με τις κρητολογικές έρευνες και μελέτες και τις συνεχείς ενασχολήσεις τους με θέματα λογοτεχνικά, παραδοσιακά, γλωσσικά κλπ, βοήθησαν τον Κωστή Φραγκούλη να ανακαλύψει την παραδοσιακή του ταυτότητα. Ξέθαψε από μέσα του όλον εκείνο τον ανεκτίμητο γλωσσικό πλούτο, που είχεν αποθησαυρίσει από τη ζωή του στην ύπαιθρο και ο οποίος μετουσιώθηκε σε εξαίσιους στίχους. Ετσι γεννήθηκαν τα “ΔΙΦΟΡΑ”.

Ο ποιητής, ώριμος πια, βρισκόταν στην πιο γόνιμη ώρα της δημιουργίας του. Εκείνο δε που είναι εκπληκτικό και ταυτόχρονα συναρπαστικό είναι το γεγονός ότι, ενώ ο ποιητής ήταν ώριμος, το έργο του έχει νεανική δροσιά και σφρίγος.

“Τα “ΔΙΦΟΡΑ” είναι το σημαντικότερο ποιητικό δημιούργημα της Κρητικής Λογοτεχνίας από την εποχή του Βιτσέντζου Κορνάρου και έχει χαρακτηρισθεί, από Ελληνες και ελληνόφωνους ξένους γλωσσολόγους, Ευαγγέλιο του γνήσιου κρητικού λόγου.

Ανάδοχος του έργου υπήρξε ο αείμνηστος Μενέλαος Παρλαμάς, “ο πρύτανης των Κρητών φιλολόγων με την μεγίστου ύψους ευφυΐα και την ακόρεστη φιλομάθεια”, όπως λέει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Θεοχάρης Δετοράκης.

Ο αείμνηστος Παρλαμάς ήταν τότε Δ/ντής του Λυκείου “Ο Κοραής” και σύχναζε μαζί με άλλους λογίους στο τυπογραφείο του Κωστή Φραγκούλη. Εμεινε έκθαμβος, όπως γράφει ο ίδιος στο προλογικό του σημείωμα στον Α΄ τόμο του έργου, όταν διάβασε τα χειρόγραφα του ποιητή και τον παρότρυνε μετ’ επιμονής, να προβεί στην έκδοσή τους. Ο αλληγορικός τίτλος “ΔΙΦΟΡΑ”, μια γνήσια Κρητικοπούλα λέξη είναι δική του έμπνευση.

Τα “ΔΙΦΟΡΑ” καταξίωσαν τον Κωστή Φραγκούλη, ο οποίος συνέχισε τη λαμπρή πορεία του στο χώρο της Κρητικής Λογοτεχνίας, με ένα πανίσχυρο όπλο στο προσωπικό του οπλοστάσιο: Το θεϊκό του ταλέντο, το πηγαίο και αστείρευτο. Ενα πραγματικά θεόδοτο δώρο, απόλυτα εναρμονισμένο μ’ ένα σπινθηροβόλο πνεύμα κι ένα μυαλό κοφτερό. Ο εμπνευσμένος δημιουργός διαθέτει ακόμα ένα ανεξάντλητο πλούτο μοναδικών βιωμάτων, από την αγροτική και ποιμενική ζωή τους θρύλους και τις παραδόσεις, τις λατρευτικές εκδηλώσεις και τις πολυποίκιλες εκφράσεις του λαϊκού μας πολιτισμού.

Όλος ο πνευματικός κόσμος της χώρας, διανοούμενοι, λογοτέχνες, ειδικοί επιστήμονες γλωσσολόγοι, αλλά και απλοί άνθρωποι του λαού αποκαλούν τον Κωστή Φραγκούλη: Πατριάρχη του παραδοσιακού μας στίχου. Πρωτομάστορα της ρίμας, ζωντανό μύθο της παράδοσής μας, στυλοβάτη της κρητικής διαλέκτου, αιώνιο έφηβο του πνεύματος, ζωντανό κρητικό λεξικό, σύγχρονο Κορνάρο, Δάσκαλο και άλλα.

Δεν πιστεύω σ’ ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο να έχουν ποτέ αποδοθεί σε λογοτέχνη τόσες τιμητικές προσφωνήσεις και μάλιστα τόσο απόλυτα ταιριασμένες.

Δάσκαλο με φωνάζουνε ,τιμητικά οι φίλοι
μα γω μαι ακόμη μαθητής, με πλάκα και κοντύλι.

Μου λένε πως εγίνηκα, ο δεύτερος Κορνάρος
μα κείνος ήταν στρατηγός ,κι εγω μαι απλός φαντάρος.

Ο αριστοτέχνης του δεκαπεντασύλλαβου Κωστής Φραγκούλης είναι και κορυφαίος πεζογράφος. Το πεζογραφικό του έργο είναι πλούσιο και πολυσήμαντο. Τρεις συλλογές συναρπαστικών διηγημάτων και χρονικών, ένα μυθιστόρημα πρόσφατα γραμμένο στο οποίο είναι κατασταλαγμένη όλη η πείρα και η σοφία της μακράς και γόνιμης ζωής του και αμέτρητα δημοσιεύματα σε εφημερίδες και περιοδικά όλης της Ελλάδας.

φώτο : Νίκος Ψιλάκης

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για την κρητολατρεία του ποιητή. Ολόκληρο το έργου του διαπνέεται από μια απέραντη αγάπη για την Κρήτη, μια βαθιά προσήλωση στην παράδοση και τον πολιτισμό της. Η Κρήτη τροφοδοτεί τη φαντασία του, είναι η ακένωτη πηγή της έμπνευσής του. Στα “ΔΙΦΟΡΑ” περιέχονται αφιερώματα στην Κρήτη, των οποίων, οι απείρου κάλλους εικόνες κόβουν την ανάσα:

Οι ρίμες και οι χιλιάδες μαντινάδες του Κωστή Φραγκούλη, έχουν χαρακτηριστεί από τους ειδικούς, αριστουργήματα του αυθεντικού κρητικού λόγου. Δυστυχώς, όμως, δεν έχουν εκδοθεί ακόμα σε βιβλία, γιατί είναι τόσος ο όγκος αυτού του έργου, που απαιτείται πολύμοχθη προσπάθεια για την ταξινόμησή του.

Υπάρχει πάντως βάσιμη ελπίδα, πως αυτός ο ανεκτίμητος θησαυρός σύντομα θα βρεθεί στο τυπογραφείο.

Για την αξιοθαύμαστη ικανότητα του διακεκριμένου Κρητικού στην σύνθεση της μαντινάδας, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Θεοχάρης Δετοράκης λέει: “Οι μαντινάδες του Κωστή Φραγκούλη χαρακτηρίζονται από πλούσια και ευρηματική φαντασία, λαμπρή εικονιστική δύναμη, επιγραμματική λιτότητα και ομοιοκαταληξία εκπληκτικά πλούσια”.

Ο απεριόριστος θαυμασμός, το δέος και η αγάπη που νιώθω για το Δάσκαλο, όπως όλοι τον αποκαλούμε, είναι η αφορμή που του έχω αφιερώσει πολλές ραδιοφωνικές εκπομπές. Συχνά μου λέει στιχουργικά τις ευχαριστίες του. Προ καιρού και με την ευκαιρία των γενεθλίων του, αφιέρωσα και πάλι μια ολόκληρη εκπομπή στον αγαπημένο μου ποιητή κι ούτε που τον ενημέρωσα για να μη τον κουράσω. Εκείνος όμως την άκουσε την εκπομπή. Δεν πρόφτασα να κλείσω το ραδιόφωνο, όπου την άκουγα και γω μαγνητοφωνημένη και χτύπησε το τηλέφωνο. Ηταν η χαρακτηριστική φωνή του Κωστή Φραγκούλη που έλεγε:

Στον Ψηλορείτη μ έβγαλες τα χιονισμένα πλάγια
μ’ όσα πες σα χερουβικό πριχού σηκώσουν τ’ άγια.

Και η απάντηση της ταπεινότητάς μου στο Ιερό Τέρας της Κρητικής Λογοτεχνίας:

Ο Πατριάρχης είσαι Συ των Κρητικώ λογίω
γιατί βαστάς τση Κρήτης μας τα’ άγια τω αγίω.

Και πραγματικά, ο Κωστής Φραγκούλης βαστά στο νου και στην ψυχή του τα ιερά και τα όσια της λεβεντογέννας Κρήτης, που τα μετουσιώνει σε ποίηση. Της Κρήτης που λατρεύει και προσκυνά και της ψάλλει μοναδικούς ύμνους:

Κάστρο, Χανιά και Ρέθεμνος, Σητεία και Λασίθι
η Κρήτη χρυσορόδινο πέτρινο παραμύθι.

Αν σφίξεις μες στη χούφτα σου τση Κρήτης λιγο χώμα
θα τρέξει αίμα και νερό σαν του Χριστού το σώμα.