Giritli: Τουρκοκρητικός 98 ετών από Ιεράπετρα στη Μικρά Ασία(φωτό)

“Girit” στην τουρκική γλώσσα σημαίνει Κρήτη. “Giritli” ονομάζουν στη γείτονα τους Τουρκοκρητικούς, οι οποίοι έφτασαν στην αντίπερα όχθη του Αιγαίου, φεύγοντας από την Κρήτη, μετά την ανταλλαγή πληθυσμών που ακολούθησε τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Ο Ηρακλειώτης, ομότιμος καθηγητής του ΤΕΙ Κρήτης Γιάννης Βλάχος (ο οποίος βρέθηκε στην Τουρκία το Σεπτέμβριο για μια σειρά διαλέξεων στο Πανεπιστήμιο Akdeniz της Αττάλειας, πραγματοποίησε ένα μεγάλο οδοιπορικό στη Μικρά Ασία, επισκεπτόμενος πόλεις όπου κυριαρχούσε το ελληνικό στοιχείο.

Εκεί συνάντησε ουκ ολίγους Τουρκοκρητικούς, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στη Μικρά Ασία μετά το 1922. Ανάμεσά τους κι έναν γέροντα 98 ετών με καταγωγή από την Ιεράπετρα, ο οποίος του είπε μαντινάδες σε άπταιστα Ελληνικά.

Ο υπερήλικας Τουρκοκρητικός με καταγωγή από την Ιεράπετρα

Εξάλλου, ο κ. Βλάχος επισκέφτηκε το χωριό- “φάντασμα” Λιβίσι, κοντά στη Μάκρη (Fetihye), το μοναστήρι Κιραζλί, νότια της Αρτάκης (Erdek), ενώ απαθανάτισε με την κάμερά του τα εστιατόρια στο Αϊβαλί, τα οποία φέρουν το όνομα… “Giritli”!

Άποψη του χωριού – “φαντάσματος” Λιβίσι, το οποίο μέχρι το 1922 έσφυζε από ζωή

Αλλά ας αφήσουμε τον ίδιο τον ομότιμο καθηγητή της Σχολής Τεχνολογίας Γεωπονίας και Τροφίμων και στέλεχος του Γραφείου Διεθνών Σχέσεων του ΤΕΙ Κρήτης, δρ. Γιάννη Βλάχο, να μας περιγράψει όσα είδε και άκουσε στο ταξίδι του στη Μικρά Ασία…

«Με την ευκαιρία της επίσκεψής μου στο Πανεπιστήμιο Akdeniz της Antalya (Αττάλειας), μου δόθηκε η δυνατότητα να επισκεφτώ πόλεις και περιοχές της Τουρκίας στις οποίες ζούσαν Έλληνες της Μικράς Ασίας μέχρι το 1922, και στις οποίες μετά την ανταλλαγή πληθυσμών εγκαταστάθηκαν πολλοί Τουρκοκρητικοί, οι οποίοι είναι γνωστοί ως Giritli [δηλαδή… Κρητικοί! Από το Girit (Κρήτη)].

Οι πόλεις που επισκέφτηκα ήταν η Αρτάκη (Erdek), το Αϊβαλί (Ayvalik), η Αλικαρνασσός (Bodrum), η Μάκρη (Fetihye) και άλλες. Παντού συνάντησα υπερήλικες που μιλούσαν άπταιστα Ελληνικά με κρητική προφορά και η ονομασία “Giritli” κοσμούσε τα διάφορα καταστήματα τροφίμων, εστίασης και άλλων ειδών, κάνοντας έτσι τα προϊόντα τους πιο ελκυστικά! Ένας γεροντάκος 98 ετών, με καταγωγή από την Ιεράπετρα, με απόλυτη διαύγεια με ρωτούσε για την Κρήτη και την πόλη που γεννήθηκε, και μου τραγούδησε μαντινάδες, αλλά και τη “Σαμιώτισσα”!».

Εστιατόριο στο Αϊβαλί: “Giritli” στα Τουρκοκρητικά σημαίνει “Κρητικός”

Κι άλλο κατάστημα με τίτλο εμπνευσμένο από την Κρήτη, στο Αϊβαλί

Λιβίσι

«Το μέρος που με εντυπωσίασε και με συγκίνησε ήταν ένα ερειπωμένο χωριό στα νοτιοανατολικά παράλια της Μ. Ασίας, με πολύ ενδιαφέρουσα και τραγική ιστορία. Οι Τούρκοι το ονομάζουν σήμερα Kayakoy, αλλά η ελληνική ονομασία είναι Λιβίσι και βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα νότια της πόλης Fethiye (Μάκρη), χτισμένο αμφιθεατρικά σε ένα βραχώδη λόφο, στον οποίο υπάρχουν και οι περίφημοι λαξευτοί τάφοι, χαρακτηριστικοί της Λυκίας.

Η εκκλησία της Παναγίας της Πυργιώτισσας στο Λιβίσι

Το Λιβίσι χτίστηκε γύρω το 17ο αιώνα, στα ερείπια της αρχαίας Καρμυλησσού της Λυκίας, η οποία αναφέρεται σε συγγράμματα Βυζαντινών ιστορικών του 10ου αιώνα και κατοικήθηκε αποκλειστικά από Έλληνες, ντόπιους και αποίκους από τα Δωδεκάνησα και την Κύπρο.

Το Λιβίσι γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη μετά από το σεισμό που κατέστρεψε τη γειτονική πόλη της Μάκρης (σημερινή Φετιγιέ) το 1856, και στις αρχές του 20ού αιώνα αριθμούσε 1.200 σπίτια και πάνω από 6.000 κατοίκους. Οι κάτοικοί του ήταν ως επί το πλείστον εύποροι έμποροι και τεχνίτες.

Υπήρχαν σχολεία και πολλές εκκλησίες, μεταξύ των οποίων οι μεγαλύτερες ήταν αυτές της Παναγίας της Πυργιώτισσας, των Ταξιαρχών, της Αγίας Άννας και του Αγ. Γεωργίου.

Η πόλη εγκαταλείφθηκε το 1922 από τους Έλληνες που κατοικούσαν εκεί, λόγω των διωγμών που υπέστησαν από τους Οθωμανούς. Την ίδια τύχη είχαν και οι κάτοικοι της γειτονικής Μάκρης, στην οποία οι διώξεις άρχισαν ήδη από το 1914 και συνεχίστηκαν το 1917 και το 1918. Όπως αναφέρεται, οι κάτοικοι της περιοχής υπέστησαν φοβερές διώξεις και κακουχίες».

Από το Λιβίσι στη… Νέα Μάκρη

«Οι τελευταίοι εναπομείναντες κάτοικοι από το Λιβίσι και τη Μάκρη έφυγαν για την Ελλάδα το 1922, εγκαταστάθηκαν στην Αττική και ίδρυσαν τη Νέα Μάκρη. Τα σπίτια στο Λιβίσι δεν κατοικήθηκαν από τους Τούρκους που ήρθαν από την Ελλάδα με την ανταλλαγή των πληθυσμών, όπως συνέβη σε άλλες περιοχές (Αλικαρνασσός, Αϊβαλί, Αττάλεια, Αλάτσατα, κ.ά.), γιατί θεώρησαν ότι ήταν πολύ μακριά από τη Μάκρη και κάπως απομονωμένα, και έτσι έμειναν ακατοίκητα και ερημώθηκαν. Ένας σεισμός το 1957 έφερε κι άλλες καταστροφές στα εγκαταλειμμένα κτήρια.

Λαξευτός τάφος της Λυκίας, στην περιοχή του Λιβίσι

»Σήμερα το Kayaköy (Λιβίσι) αποτελεί ένα ιστορικό μνημείο και ένα ανοικτό μουσείο, με 500 μεγαλόπρεπα αλλά ερειπωμένα σπίτια, όλα χτισμένα αμφιθεατρικά στην πλαγιά του βουνού. Στα περισσότερα διακρίνεις το εσωτερικό τους με γκρεμισμένα τζάκια και τους ευρύχωρους χώρους που διέθεταν».

“Εράσμους”

Στα πλαίσια του προγράμματος “Erasmus+”, καθηγητές του ΤΕΙ Κρήτης πραγματοποιούν κάθε χρόνο επισκέψεις διδασκαλίας σε εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού, με τα οποία συνεργάζονται τα τμήματα και οι σχολές του Ιδρύματος.

Ο ομότιμος καθηγητής της Σχολής Τεχνολογίας Γεωπονίας και Τροφίμων δρ. Γιάννης Βλάχος και στέλεχος του Γραφείου Διεθνών Σχέσεων του ΤΕΙ, μετά από σχετική πρόσκληση, πραγματοποίησε επίσκεψη στο Πανεπιστήμιο Akdeniz στην Αττάλεια της Τουρκίας για μια σειρά διαλέξεων στη Γεωπονική Σχολή του Πανεπιστημίου τον περασμένο Σεπτέμβριο.

Παράλληλα είχε επαφές με στελέχη του Γραφείου Διεθνών Σχέσεων, καθώς και με καθηγητές της σχολής και συζήτησαν τη δυνατότητα ανταλλαγής εκπαιδευτικού προσωπικού και φοιτητών στα πλαίσια του “Erasmus+” κατά την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά.

Το Μοναστήρι Κιραζλί σαν άλλη… Σπιναλόγκα

Το ερειπωμένο μοναστήρι της Παναγίας Kizarli στη βορειοανατολική Μικρά Ασία (περιοχή Αρτάκης)

Ο δρ. Γιάννης Βλάχος συνεχίζει στην περιγραφή του, «το Μοναστήρι Κιραζλί είναι ένα μνημείο που θυμίζει Σπιναλόγκα, αλλά πολύ μεγαλύτερο σε έκταση, το οποίο σε υποβάλλει με τη σιωπή και τη θλίψη που αναδύεται από τα κτήρια αυτά.

Ο γραφικός του χαρακτήρας, το όμορφο τοπίο στο οποίο βρίσκεται και η ιστορία του προσελκύουν πολλούς τουρίστες, ενώ πρόσφατα ανακηρύχτηκε από την UNESCO ως χώρος Παγκόσμιας Ειρήνης και Φιλίας!

Σήμερα ο χώρος τελεί υπό την προστασία της τουρκικής κυβέρνησης και το Σεπτέμβριο του 2014 ανακοινώθηκε ότι σχεδιάζεται να αξιοποιήσει το χωριό με παραχώρηση σε ιδιώτες (με μίσθωση 49 ετών) με κατασκευή ξενώνων και αναστήλωσης του ενός τρίτου των σπιτιών του χωριού, που ήδη αποτελεί αξιοθέατο και προσελκύει καθημερινά πλήθος τουριστών.

Σημειώνεται ότι ο συγγραφέας Louis de Bernières (“Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι”) εμπνεύστηκε από το χωριό Λιβίσι, που το αναφέρει με το όνομα “Eskibahçe”, στο πολυδιαβασμένο βιβλίο του “Birds without wings” (“Πουλιά χωρίς φτερά”).

Ένα άλλο εντυπωσιακό μνημείο της ελληνικής Μ. Ασίας, που είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ, είναι το Μοναστήρι Κιραζλί που βρίσκεται σε υψόμετρο 700 μέτρων νότια του Έρντεκ (Αρτάκης) της βορειοδυτικής Τουρκίας.

Ήταν ένα επιβλητικό διώροφο κτήριο, με 99 δωμάτια, χτισμένο στα τέλη το 1895, που εγκαταλείφθηκε μετά το 1922 και ερημώθηκε παντελώς. Σήμερα σώζονται μόνο τα επιβλητικά περιμετρικά του τείχη ανάμεσα σε ένα δάσος από καστανιές και η τοποθεσία αυτή προσελκύει πολλούς τουρίστες.

Τον Αύγουστο του 2015 δόθηκε άδεια στον Πατριάρχη Βαρθολομαίο να τελέσει Θεία Λειτουργία στο ερειπωμένο μοναστήρι, με πλήθος Ελλήνων πιστών να παρευρίσκονται στην ιστορική αυτή Λειτουργία».

Ρεπορτάζ: Νικόλας Αγγελίνος

(Κεντρική φωτογραφία: Γιάννης Βλάχος, ο Κρητικός ακαδημαϊκός στο Λιβίσι, όπου στις αρχές του 20ου αιώνα διέμεναν πάνω από 6.000 Έλληνες)

πηγή : http://www.neakriti.gr/?page=newsdetail&DocID=1449605&srv=127